De juridische sector gaat digitaal

Het lijkt erop dat digitaal het nieuwe normaal wordt. Geldt dat ook voor studies binnen de juridische sector? Woordvoerder van de Raad voor de rechtspraak Freek Vlemmix licht het effect toe van de groeiende digitalisering.

Als kunstenaar hoef je je geen zorgen te maken dat computers of robots je werk overnemen. Maar in het juristenveld ligt dat iets anders. Datatechnologie wordt steeds normaler in deze sector. Het zorgt voor creatieve vernieuwing. Zegt de HEMA-notaris je iets? Het is een voorbeeld van juridische dienstverlening die voor concurrentie zorgt en eigenlijk niet uit de ‘echte’ juridische sector afkomstig is. Ook chatbots, geautomatiseerde gesprekspartners die je helpen bij het indienen van bezwaarschriften, zijn nieuw. En het aantal groeit! Er is meer behoefte aan zogeheten doe-het-zelf-platformen. Dat geldt ook voor marktplaatsen die advocaten en rechtzoekenden aan elkaar verbinden. Denk aan Ligo.nl, Rechtwijzers, Juriblox of VraagHugo. En ‘robotadvocaat’ Airhelp ondersteunt gedupeerde reizigers bij claims in geval van vluchtvertraging.

Effect coronacrisis

De wereld digitaliseert steeds meer en daardoor verandert het vak. Ook in de rechtszaal. Zullen robots in de toekomst een deel van het juridisch werk overnemen? In Amerika denken ze van wel. In een rechtszaal zou het dan ongeveer zo klinken: “Guilty!” roept de ene robot. En de ander: “I object!”

Welke impact heeft deze digitalisering op (aankomende) juristen en iedereen die met het rechtssysteem te maken heeft? Freek Vlemmix, woordvoerder van de Raad voor de rechtspraak, legt uit dat we door de coronacrisis al min of meer zijn gedwongen om op een andere manier te werken: “Door de coronacrisis kunnen we minder fysieke zittingen houden in verband met de volksgezondheid. Dit heeft ertoe geleid dat we op een andere manier, nog meer digitaal, zijn gaan werken. In de eerste weken werden alleen de meest urgente zaken behandeld, vooral telefonisch of via videoverbindingen.” Volgens Vlemmix was dat wel even omschakelen. “Het was wennen, maar omdat rechters en ondersteuning zoveel mogelijk vanuit huis doorwerkten, werd wekelijks nog steeds ruim 75 procent van het gebruikelijke aantal uitspraken gedaan, grotendeels dus ‘op afstand’.”

Anderhalvemetersamenleving

Sinds het begin van de coronacrisis zijn de gerechtsgebouwen waar mogelijk aangepast aan de ‘anderhalvemetersamenleving’. Daardoor zijn weer meer fysieke zittingen mogelijk. "Dat was ook wel nodig, omdat zeker binnen het strafrecht en het familie- en jeugdrecht zaken zich vaak niet lenen voor behandeling op afstand”, aldus Vlemmix. Hij vervolgt: “Ook de komende periode blijft het uitgangspunt dat rechtszaken in het belang van de volksgezondheid waar mogelijk schriftelijk, telefonisch of via een videoverbinding worden behandeld.”

Maatwerk

Vooral bij korte zittingen waarin het bijvoorbeeld gaat over de voorlopige hechtenis van verdachten, kan het volgens Vlemmix praktisch zijn om vanuit de rechtszaal gebruik te maken van een videoverbinding met de verdachte. “Die hoeft dan niet, als hij dat niet wil, voor een korte zitting vervoerd te worden vanuit een soms ver weg gelegen penitentiaire inrichting. De verwachting is dat van dit soort oplossingen vaker gebruik zal worden gemaakt. Als dat tenminste kan zonder nadelige gevolgen voor de inhoudelijke behandeling van de zaak. Dit zal altijd per zaak en in overleg met alle betrokkenen bekeken moeten worden.”

Kunstmatige intelligentie

Wat zijn de gevolgen van digitalisering in het recht? Die vraag blijkt lastig te beantwoorden. De samenleving, en ja, ook de rechtspraak, is volop bezig met AI, ofwel Artificial Intelligence. Deze kunstmatige intelligentie ontwikkelt zich zo razendsnel dat straks bepaalde werkzaamheden in de rechtszaal mogelijk worden overgenomen door robots.

Robots en big data: helpende handen

Toch kunnen juristen er hun voordeel mee doen. Een voorbeeld: een robot kan een analyse maken van de verschillende dossiers voor een zaak. Zo kunnen procedures extra goed worden voorbereid. Een helpende hand dus eigenlijk. Vlemmix: “Het is een feit dat big data en AI een onvermijdelijke invloed gaan uitoefenen op de rechtspraak. Het is echter nog onduidelijk op welke wijzen en met welke effecten. Maar het is dus zeker een onderwerp waarmee we bezig zijn als organisatie.”

Extra beveiliging

Met de toenemende digitalisering groeit ook de vraag naar nieuwe specialismen, zoals databeveiliging. In rechtenstudies worden IT-ontwikkelingen daarom al meer geïntegreerd. Vlemmix zegt hierover: “In de rechtspraak wordt veel gebruikgemaakt van privacygevoelige gegevens. De beveiliging daarvan is van groot belang. Daarom hebben we voor informatiebeveiliging specialisten in dienst. Zij monitoren en beveiligen ons netwerk continu. Daarnaast zijn er verschillende teams bezig met het onderzoek naar de impact van data en de omgang ermee. Zij kijken hoe we informatie kunnen inzetten ten behoeve van onze organisatorische effectiviteit en transparantie en ons lerend vermogen. Dit doen we ook in samenwerking, bijvoorbeeld met onze partners in de strafrechtketen.”