Voer voor psychologen
Klinisch psycholoog, toegepast psycholoog, forensisch psycholoog, arbeidspsycholoog... De ene psycholoog is de andere niet. Psychologie is een breed vakgebied met veel specialisaties. Welke richtingen zijn er en wat kun je ermee in de praktijk?.
“De psychologie heeft een lang verleden, maar een korte geschiedenis”, zei de Duitse psycholoog Hermann Ebbinghaus (1850-1909) ooit. Ebbinghaus is, samen met twintig andere psychologen, opgenomen in het boek Pioniers van de Psychologie. Vroeger waren filosofie, psychologie en theologie één pot nat. Pas in de tweede helft van de negentiende eeuw ontwikkelde psychologie zich tot zelfstandige wetenschap.
Theoretisch of hands-on
Wil jij psychologie studeren? Dan vind je het waarschijnlijk interessant om te onderzoeken hoe en waarom een mens is zoals hij is. Psychologen houden zich niet alleen bezig met de gedachten en gevoelens van mensen, maar bestuderen ook hun gedrag en de onderliggende emoties. Een psychologische studie volgen kan op verschillende niveaus. Aan de universiteit word je wetenschappelijk gevormd: er is veel aandacht voor theorie en achtergronden. De HBO-variant, toegepaste psychologie, wordt steeds populairder. Hier ligt de nadruk op het praktische aspect, meer hands-on dus.
Iedereen psycholoog?
De term ‘psycholoog’ is in Nederland sinds 1993 niet meer beschermd. In theorie kan iedereen zichzelf dus psycholoog noemen. Om die reden laten veel psychologen zich registreren in bijvoorbeeld het BIG-register. Een kwaliteitskeurmerk waarmee psychologen hun deskundigheid kunnen aantonen. Gezondheidszorgpsycholoog, ook wel GZ-psycholoog, is wél een beschermde titel. Een GZ-psycholoog heeft na de universitaire studie psychologie nog een postdoctorale beroepsopleiding van twee jaar gevolgd.
Gevarieerd werkveld
Psychologen kom je op veel plekken tegen: in ziekenhuizen, revalidatiecentra, GGZ-instellingen, de ouderenzorg, arbodiensten en de forensische sector. Ook kun je werken als vrijgevestigd psycholoog in een eigen praktijk. Los van al die verschillende werkvelden zijn er allerlei specialisaties. Arbeidspsychologen houden zich bijvoorbeeld bezig met de manier waarop mensen omgaan met werksituaties. Als sociaal psycholoog onderzoek je het gedrag van mensen in relaties met elkaar en in groepen. Een klinisch psycholoog diagnosticeert en behandelt complexe psychische problemen zoals een persoonlijkheidsstoornis.
Vakgebied in beweging
Hoe zit het met de carrièreperspectieven? Veel mensen kiezen voor een vervolgstudie om de kans op een baan te vergroten. Volgens De Nederlandse Vereniging voor Gezondheidszorgpsychologie en haar specialismen (NVGzP) is er momenteel een tekort aan GZ-psychologen, psychotherapeuten, klinisch psychologen en klinisch neuropsychologen. En er komen nieuwe beroepen bij, met interessante carrièremogelijkheden. Sportpsychologie is hot, op dat terrein is nog een wereld te winnen. Er is ook een nieuwe masteropleiding over de rol van digitale media in het menselijke denken en doen. Zo blijft psychologie een fascinerend vakgebied dat constant in beweging is.
Een sportpsycholoog, een GZ-psycholoog en een klinisch ontwikkelingspsycholoog vertellen over hun specialisatie.
De sportpsycholoog: Lieke Bloemendal
"Ik help sporters het beste uit zichzelf te halen"
De ene dag staat ze aan de zijlijn van een sportveld, dan weer in een sporthal tijdens een training. Sportpsycholoog Lieke Bloemendal, mede-eigenaar van Focus Sportpsychologie, reist het hele land door om (top)sporters mentaal te begeleiden.
“In tegenstelling tot veel andere psychologen werk ik met mensen die mentaal gezond zijn. Mijn werk is erop gericht sporters optimaal te laten presteren. Ik bied zowel individuele begeleiding als cursussen en workshops voor teams of groepen. Daarnaast begeleid ik mensen in de omgeving van de sporter zoals coaches, trainers of familie. Sommige sportpsychologen specialiseren zich in één bepaalde sport, maar dat is geen must. Zelf heb ik op nationaal niveau geroeid, vanuit die passie is het natuurlijk leuk om roeiers te begeleiden. Bij andere sporten kan het juist een voordeel zijn dat je er met een frisse blik naar kijkt.”
Jong discipline
“Elke sporter kan profijt hebben van mentale training. En zeker niet alleen bij tegenslagen in een sportcarrière. Toch was het mentale aspect in de sport lang een ondergeschoven kindje. Sportpsychologie is een relatief jonge discipline. Gelukkig is de houding ten aanzien van ons vak veranderd. We zien steeds meer de voordelen van een multidisciplinaire aanpak: een sporter heeft een coach, krachttrainer, techniektrainer, diëtist én een sportpsycholoog.”
Mentaal sterk
“De afwisseling maakt mijn werk heel divers. Een vaste praktijkruimte heb ik meestal niet nodig. Sporters reizen vaak al veel, dus ik werk met grote regelmaat op locatie, in de omgeving waar zij zich op hun gemak voelen. Je hebt in dit vak vaak met relatief jonge mensen te maken die echt gemotiveerd zijn om verder te leren. Dat ik eraan kan bijdragen dat iemand het beste uit zichzelf haalt, mentaal sterker wordt én plezier beleeft aan de sport maakt dit vak enorm boeiend.”
De GZ-psycholoog: Frank van der Horst
"Het mooiste aan dit vak? Dat je vanaf de zijlijn ziet hoe mensen groeien"
Vanuit een historisch pand aan de Amsterdamse Herengracht, nota bene naast de ambtswoning van de burgemeester, begeleidt vrijgevestigd GZ-psycholoog Frank van der Horst cliënten met onder meer angst, depressie en verslaving.
“In mijn praktijk begeleid ik zo’n tachtig cliënten. Sommigen zie ik wekelijks, anderen hebben baat bij laagfrequente zorg. Een voorwaarde is dat mensen in het dagelijks leven om kunnen gaan met hun angst, depressie of verslaving. Als vrijgevestigd psycholoog ben je immers niet 24/7 bereikbaar. De diversiteit maakt deze tak van psychologie voor mij zo aantrekkelijk. Je werkt met gemotiveerde mensen en kunt een mooie werkrelatie opbouwen.”
Kwetsbaar opstellen
“Verwachtingsmanagement is belangrijk in dit vak. Problemen die al dertig jaar spelen, los je niet van de ene op de andere dag op. Wees dus niet teleurgesteld als het niet snel genoeg gaat. De doelen van de cliënt zijn niet dezelfde als die van jezelf. Overbetrokkenheid is funest. Het draait niet om jouw emoties. Die onvoorwaardelijke acceptatie is belangrijk, het maakt dat mensen zich kwetsbaar op durven te stellen.”
Mensen zien groeien
“Om de finesses van dit vak te leren heb je supervisie en begeleiding nodig. Durf bijvoorbeeld ook eens een stilte te laten vallen, maak een grapje om de spanning te doorbreken of laat wat meer van jezelf zien om de vertrouwensband te versterken. Het mooiste aan dit vak? Dat je vanaf de zijlijn ziet hoe mensen groeien, beter voor zichzelf zorgen of anders met dingen omgaan. Gedragsverandering realiseren is ontzettend moeilijk, dus daar heb ik ongelofelijk veel waardering en respect voor.”
De klinisch ontwikkelingspsycholoog: Marjolein Schoofs
"Tip: zorg voor een inspirerende stageplek"
Na een carrière op de planken als musicalartiest stortte Marjolein Schoofs zich op een studie psychologie aan de VU, met als specialisatie klinische ontwikkelingspsychologie. Nu werkt ze in het Kindteam bij Kenter Jeugdhulp in Santpoort-Noord.
“Een passie voor werken met kinderen heb ik altijd gehad. Mijn ouders werken allebei in de zorg en ik groeide op met vier pleegkinderen: we waren een gezinshuis. Daardoor kwam ik al vroeg in aanraking met kinderen met autisme of hechtingsproblematiek. Dit kom ik nu weer tegen in de praktijk. Klinische ontwikkelingspsychologie is gericht op kinderen en jongeren. Ik werk voornamelijk met cliënten onder de twaalf jaar en geef ook mindfulness aan pubers.”
Interdisciplinaire aanpak
“ADHD en autisme kom ik veel tegen en ik begeleid ook kinderen die last hebben van angsten, somberheid of snel boos worden. In het Kindteam werk ik samen met opvoedondersteuners, een GZ-psycholoog en een kinderpsychiater. Die interdisciplinaire aanpak is superinteressant. We betrekken er meerdere domeinen bij: ik spreek ook altijd met de ouders en meestal ook met de school.”
Inspirerende stageplek
“De balans tussen zorgen voor de ander én jezelf is een aandachtspunt. Je moet sterk in je schoenen staan; als psycholoog ben je je eigen instrument. Over de carrièreperspectieven hoor ik wisselende verhalen uit het werkveld, dit lijkt in een golfbeweging te gaan. Tip: zoek tijdens de opleiding een inspirerende stageplek. Dé kans om al je kennis in de praktijk te brengen, een netwerk op te bouwen en veel te leren, terwijl je nog geen eindverantwoordelijkheid hebt.”
