De cursus Geschiedenis van Nederland bestaat uit de volgende onderdelen:
Inleiding
In dit eerste hoofdstuk leer je over geschiedenis als vak en over historische bronnen. Geschiedenis gaat over gebeurtenissen, verschijnselen, vraagstukken en ontwikkelingen die van belang zijn geweest voor het ontstaan van het huidige politieke, sociale, economische en culturele landschap. Bronnen voor historische kennis zijn materiële overblijfselen (hunebedden, standbeelden etc.), oude boeken, archieven, schilderijen, films, documentaires en musea. In historische publicaties vinden we niet alleen de feiten, maar als we verder kijken, ook de opvattingen en werkwijze van de historicus. In dit hoofdstuk staan we uitgebreid stil bij dit historisch besef.
Prehistorie: 3000 voor Christus
We starten onze reis door de geschiedenis 3000 jaar voor Christus. Het is de tijd van de jagers en boeren. Je leert over de levenswijze van jagers-verzamelaars, het ontstaan van landbouw en landbouwsamenlevingen en het ontstaan de eerste stedelijke gemeenschappen. Speciale aandacht is er voor de hunebedden.
Grieken en Romeinen 3000 v.C.-500 n.C.
Je leert over de ontwikkeling van het wetenschappelijk denken en het denken over burgerschap en politiek in de Griekse stadstaat. Ook leer je over de groei van het Romeinse imperium en de confrontatie tussen de Grieks-Romeinse cultuur en de Germaanse cultuur van Noordwest-Europa. Tot slot is er aandacht voor de ontwikkeling van het jodendom en het christendom als de eerste monotheïstische godsdiensten. Speciale aandacht is er voor de Romeinse limes.
Monniken en ridders 500-1000
In dit hoofdstuk behandelen we de vroege middeleeuwen. Er is aandacht voor de verspreiding van het christendom in geheel Europa en voor het ontstaan en de verspreiding van de islam. Ook leer je over de (vrijwel volledige) vervanging in West-Europa van de agrarisch-urbane cultuur door een zelfvoorzienende agrarische cultuur, georganiseerd via hofstelsel en horigheid. Ook het ontstaan van feodale verhoudingen in het bestuur wordt behandeld. Speciale aandacht is er voor Willibrord, Bonifatius en Karel de Grote.
Steden en staten 1000-1500
De opkomst van handel en ambacht legde de basis voor het herleven van een agrarisch-urbane samenleving. In dit hoofdstuk leer je o.a. over de opkomst van de stedelijke burgerij en de toenemende zelfstandigheid van steden en over het begin van staatsvorming en centralisatie. Ook is er aandacht voor de expansie van de christelijke wereld naar buiten toe (o.a. in de vorm van kruistochten). Speciale aandacht is er voor het Nederlandse schrift.
Verdieping Floris V, Hanzesteden
In dit verdiepingsdeel gaan we uitgebreid in op Floris V en de ontwikkeling van de Hanzesteden.
Ontdekkers en hervormers 1500-1600
Je leert o.a. over het begin van de Europese overzeese expansie. Ook gaan we in op het veranderende mens- en wereldbeeld van de renaissance en op het begin van een nieuwe wetenschappelijke belangstelling. Andere onderwerpen die in dit deel aan bod komen, zijn o.a. de reformatie (met als gevolg de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa), het belang van de boekdrukkunst, het conflict in de Nederlanden (dat resulteerde in de stichting van een Nederlandse staat) en de centralisatiepolitiek van Karel V.
Beeldenstorm en Willem van Oranje en Erasmus
In dit verdiepende hoofdstuk wordt uitgebreid ingegaan op Erasmus en Willem van Oranje.
Regenten en vorsten 1600-1700 deel 1
Je leert o.a. over het streven van vorsten naar absolute macht. Ook komen de bijzondere plaats (in staatkundig opzicht) en de bloei (in economisch en cultureel opzicht) van de Nederlandse republiek aan bod. Daarnaast leer je over de wereldwijde handelscontacten, het handelskapitalisme, de VOC en het begin van een wereldeconomie. We sluiten dit hoofdstuk af met de wetenschappelijke revolutie.
Regenten en vorsten 1600-1700 deel 2
Dit hoofdstuk gaat dieper in op het onderwerp regenten en vorsten. Aan bod komen o.a. Hugo de Groot en de atlas van Blauw.
Rembrandt en Spinoza
In dit verdiepende hoofdstuk gaan we uitgebreid in op Rembrandt en op de invloed die hij heeft gehad.
Pruiken en revoluties 1700-1800
Onderwerpen die aan bod komen, zijn o.a. het rationeel optimisme, het verlichte denken, het voortbestaan van het ancien régime, de uitbouw van de Europese overheersing (plantagekoloniën, slavenhandel) en de democratische revoluties in westerse landen.
De patriotten, de Franse tijd (Napoleon) en slavernij
In dit verdiepende hoofdstuk wordt uitgebreid aandacht besteed aan de patriotten, de Franse tijd en slavernij.
Burgers en stoommachines 1800-1900
Aan bod komen o.a. de industriële revolutie, de discussie over de ”sociale kwestie”, de opkomst van emancipatiebewegingen, de voortschrijdende democratisering en de opkomst van politiek-maatschappelijke stromingen (liberalisme, nationalisme, socialisme, confessionalisme en feminisme).
Verdieping Willem I, Max Havelaar en Aletta Jacobs
In dit verdiepende hoofdstuk wordt uitgebreid ingegaan op Willem I, Max Havelaar en Aletta Jacobs en de invloed die zij hebben gehad.
Tijd van de wereldoorlogen 1900-1950 I en II
Onderwerpen die in deze hoofdstukken worden behandeld, zijn o.a. vormen van massaorganisatie, het communisme, het nationaal-socialisme, de crisis van het wereldkapitalisme, fascisme en discriminatie, de Duitse bezetting van Nederland, massavernietigingswapens, de betrokkenheid van de burgerbevolking bij oorlogvoering en vormen van verzet tegen het West-Europese imperialisme.
Verdieping Willem Drees en Indonesië
In dit verdiepende hoofdstuk wordt uitgebreid ingegaan op Willem Drees en Indonesië.
Tijd van televisie en computer I en II
In het eerste deel komen o.a. de verdeling van de wereld in twee ideologische blokken in de greep van een wapenwedloop, de dekolonisatie, de eenwording van Europa, de toenemende westerse welvaart en de ontwikkeling van pluriforme en multiculturele samenlevingen aan bod. In deel twee is er o.a. aandacht voor Suriname en de Antillen, Srebrenica en de gasbel.
Verdieping Veelkleurig Nederland in Europa
In dit verdiepende hoofdstuk wordt uitgebreid aandacht besteed aan Nederland binnen Europa en aan veelkleurig Nederland.
Geschiedenis van de rechtsstaat in Nederland
Aan bod komen de ontwikkeling van de rechtsstaat in Nederland, de ontwikkeling van de parlementaire democratie en politieke stromingen en partijen sinds 1848.
Staatsinrichting
In dit hoofdstuk wordt aandacht besteed aan de staatsinrichting van Nederland. Je leert hoe de politiek in elkaar zit. Onderwerpen die aan bod komen, zijn o.a. de trias politica en de ontwikkeling van de parlementaire democratie.
Zelf historisch onderzoek doen
In dit onderdeel leer je waar je rekening mee moet houden als je zelf historisch onderzoek wilt doen. Hoe stel je bijvoorbeeld een goede onderzoeksvraag? Welke bronnen kun je raadplegen en hoe beoordeel je ze?
