Innovatief behandelplan voor zorgopleidingen
Mieke Hollander schreef een onderwijsmethode die zorg- en welzijnsopleidingen radicaal vernieuwt. Haar missie? Méér mens- en praktijkgericht werken én de kloof tussen zorg en onderwijs verkleinen. “Afvinklijstjes mogen nooit belangrijker zijn dan mensen.”
Het moment dat Mieke de totale vervreemding tussen zorg en onderwijs voor zich zag, vergeet ze nooit meer. “Ik stond naast het ziekenhuisbed van een ernstig zieke vriendin toen de doktersbrigade binnenkwam. De artsen klapten een laptop open, staarden naar het scherm en constateerden tevreden dat alle vitale functies werkten én het dus goed ging met mijn vriendin. Het viel stil. Tot mijn vriendin zei: ‘maar met míj gaat het niet goed’. De doktoren keken alsof ze water zagen branden. Het praat, leken ze te denken. Pure beroepsdeformatie.”
Eigen wereld
“De zorg en het onderwijs zijn systeemwerelden geworden”, zegt Mieke. “Afvinklijstjes en richtlijnen werden belangrijker dan mensen zien. Dat kan nooit de bedoeling zijn met zorg verlenen. Het is ook erg onwenselijk dat iedereen zo in zijn eigen wereld zit. Vroeger leerde je het vak in de praktijk.” Want juist daar gebeurt van alles en daarom is steeds meer flexibiliteit nodig. Mieke: “De zorg en de samenleving veranderen voortdurend en snel. Zo viert individualisme hoogtij in de samenleving en is de verzorgingsstaat een participatiemaatschappij geworden.” Toch bespraken zorgorganisaties en scholen nauwelijks met elkaar hoe ze moesten inspelen op veranderingen. Daardoor zijn studenten nu vaak onvoldoende voorbereid op de praktijk.
Achter de feiten aan
Vooral in de ouderenzorg is het probleem aanzienlijk. Door de toenemende complexiteit van het vak lopen afgestudeerden vanaf hun eerste werkdag achter de feiten aan, zegt Mieke. Verontrustend, aangezien de meeste zorgbanen de komende jaren in de ouderenzorg te vergeven zijn. Zelf werkte Mieke jarenlang in het mbo-onderwijs en de verpleging. Ze observeerde, praatte, luisterde en sloeg alle praktijkdata op in haar hoofd. Het leidde er uiteindelijk toe dat ze haar baan opzegde en Zorg4Effect oprichtte. “Toen ben ik gaan zitten en heb ik opgeschreven hoe onderwijs er in mijn beleving moet uitzien. Achteraf gezien was ik daar al twintig jaar mee bezig. Mijn drijfveer is in al die jaren nooit veranderd: de mens moet altijd voorop staan.”
Kennis en competenties
Het project Radicale Vernieuwing – Waardevol Onderwijs® was geboren. Al snel sloegen drie zorginstanties aan op het concept: ActiVite, DSV | verzorgd leven en Topaz. Zij hadden geconstateerd dat opleidingen vooral focusten op verpleegtechnische vaardigheden. Ze misten bij zorgstudenten welzijnscompetenties en kennis van technologische en ICT-ontwikkelingen in de zorg. Mieke’s plan intrigeerde ook mbo Rijnland en LOI Hogeschool. Samen met de drie zorginstanties verrijken ze nu de zorg- en welzijnsopleidingen (niveau 2 tot en met 6).
Omarmen in plaats van uitsluiten
“We werken binnen de regels, maar kleuren buiten de lijntjes”, beschrijft Mieke het vernieuwende onderwijsconcept. “We halen bijvoorbeeld patiënten voor de klas om te leren hoe we beter op hun wensen en gevoelens kunnen inspelen. Het mechanisme in Nederland is nogal vreemd. Als iemand de diagnose dementie krijgt, wordt vaak gedaan alsof diegene van de ene op de andere dag dement is. Maar in het beginstadium kun je natuurlijk nog prima gesprekken voeren en leervragen stellen. We moeten omarmen in plaats van uitsluiten. Mensen minder snel maken tot chronisch zieke.”
Vier pijlers
Waardevol Onderwijs heeft vier pijlers. De eerste is werkplekleren. Hierbij gebeurt het leren zoveel mogelijk in de praktijk. Hybride onderwijsmethodiek is de tweede. Op school leren en werkplekleren worden hierbij in één leeromgeving bij elkaar gebracht en met elkaar verweven. Pijler drie is interprofessioneel leren. Studenten van verschillende opleidingsniveaus trekken dan samen op. Vraaggestuurd leren is de laatste pijler. Hierbij wordt aangesloten bij de theoretische kennis en praktijkkennis, vaardigheden en levenservaring die een student al heeft.
Relatie opbouwen
In de opleiding is opgenomen dat studenten tijdens de eerste 10 weken van hun opleiding in een verpleeghuis bewoners goed moeten leren kennen. Ze krijgen tijd om relaties op te bouwen. Dan komen vragen voorbij zoals: wie is deze persoon, waar heeft hij behoefte aan, welk vak heeft hij vroeger uitgeoefend en waarvan wordt hij blij. Mieke: “Waardevol Onderwijs draait om relaties. Mensen leren kennen vanuit het gezonde deel is zó belangrijk. Daarmee bouwen studenten een waardevolle biografie op van mevrouw X. Bij, bijvoorbeeld, dementie kun je toch nooit zeggen one size fits all? Om een cliënt goed te leren kennen moet je hele persoonlijke dingen vragen. En ook dat moet je leren. Je informeert niet zomaar naar iemands angsten en existentiële vragen. Daar komt ethiek bij kijken. Daarom nodigen we ook een ethicus uit voor een les.”
Zorgtechnologie
“De maatschappij en de zorg ontwikkelen zich zo snel, daar moet het onderwijs in mee”, vervolgt Mieke. “Het gaat om kennis hebben en de mens nooit uit het oog verliezen. Een wijkverpleegkundige moet dus óók kunnen beoordelen wat iemand nodig heeft om langer thuis te wonen. Er zijn zoveel mogelijkheden. Maar een wijkverpleegkundige is nu niet opgeleid om zo’n beoordeling te maken of advies te geven. Wij stappen daar wél in. Zorgtechnologie is ingeprogrammeerd, zodat een verpleegkundige daarin een signalerende rol kan spelen.” Toch is de weg naar duurzame zorg lang en hobbelig volgens projectleider Mieke. “Het is een ontwikkeltraject, dus sommige dingen zijn nog niet helder. We gaan ook niet voor quick wins, maar voor duurzame zorg. Hoogleraar Transitiekunde Jan Rotmans stelt dat je langetermijnkwaliteit alleen garandeert door radicaal te veranderen. Eerst moet je goed analyseren, daarna moet je het systeem durven kantelen. Dat inspireert me.”
Tevreden studenten
Om snel te leren en bij te sturen luistert Waardevol Onderwijs goed naar de studenten. Meerdere keren per week is er mailcontact en momenteel loopt een grote evaluatie. Belangrijkste les tot nu? “Dat zij-instromers en doorstromers samen in een klas zetten geen gelukkige keuze was. Iemand met twaalf jaar ervaring als wijkverpleegkundige heeft toch een totaal ander beginniveau dan een zij-instromer voor wie alles nieuw is. We hoopten dat ze van elkaar zouden gaan leren en verder studeren op ieders niveau, maar in de praktijk bleek dat toch minder te werken.” Denken vanuit de doelgroep, praktijkgericht werken, van regels naar relaties, de mens centraal; de visie en uitgangspunten van Waardevol Onderwijs spreken veel studenten aan. In december begint de volgende groep aan de hbo-bachelor verpleegkunde. Het bindmiddel? “Mensen”, zegt Mieke. “Zij maken ons vak zo mooi. Ga maar na: wanneer voel je je gewaardeerd en blij? Als je aan het eind van de dag alle vinkjes weer hebt gezet? Of als je iemand met een leuk gesprek of goed advies écht hebt geholpen?”
Mbo’ers en hbo’ers van start
De eerste groep mbo-studenten Waardevol Onderwijs begon in oktober 2018, de tweede in februari 2019. Mbo Rijnland en de zorgorganisaties ActiVite, DSV | verzorgd leven en Topaz leiden hen op tot Helpende Zorg & Welzijn, Verzorgende Individuele Gezondheidszorg/medewerker Maatschappelijke Zorg (MZ) of mbo-verpleegkundige /MZ. De eerste groep van 18 hbo-v-studenten Waardevol Onderwijs (waarvan 7 zij-instromers) startte in mei 2019. LOI Hogeschool in samenwerking met de drie zorgorganisaties verzorgen hun opleiding. Studenten krijgen aan het eind van hun opleidingstraject een landelijk erkend getuigschrift.
Meer over het vakgebied Gezondheidszorg en welzijn
Of je nu wilt starten in de gezondheidszorg, wil overstappen naar de zorg of wilt doorgroeien, de LOI heeft een ruim aanbod aan erkende opleidingen in dit vakgebied. Er is ook een opleiding die past bij jou. Kies uit opleidingen op alle niveaus: van volledig erkende HBO-bacheloropleidingen, tot erkende MBO-opleidingen, korte HBO- en MBO-programma’s en praktijkgerichte cursussen.